شوخى با عنوان كتاب !
مرسوم بود - و هنوز هم در نشستهاى خودمانى و دوستانه اهل قلم روایى دارد - اگر خداى ناكرده كتاب فرو مایه یا اثر سفلهاى كه عنوانى كژ تابانه داشت یا از انحراف محتوایى برخوردار بود ، گذرش به بساتین علما مىافتاد یادِ نام آن نُقل محفل فرهیختگان و دستمایه سُخریه صاحب نظران مىگشت ، آن گونه تمسخر و دست انداختنى كه در ساختار طنزگونه آن نوعى تنبّه نامحسوس و زنگ بیدار باشِ خفیفى نهفته بود . و این خود تأثیر ناخودآگاهى در ضمیر خفته شنونده داشت .
گاهى هم زبانگردىِ برخى اسامىِ كتب و طنزبازى با آنها از دریچه دیگرى بود و رنگ و بوى متفاوتى داشت ، چرا كه شمارى از عناوین كتابها از روى نوعى ویژگىِ نامگذارى و یا از زاویه اشتهار موضوعى در میان همگنان از ناماوَرى و خَنیدنِ خاصى برخوردار مىگردید و آمیزه مزاح و شوخى بزرگان مىشد .
اینك دو مورد از این دست مزاح را در اینجا به بهانه دو فرهیخته متن پِژوه درج مىكنم :
یكى از براى دوست عزیزم جناب سید محمّد طباطبایى فرزند برومند علّامه زِدَست رفته سید عبدالعزیز طباطبایى - پیوسته راهَش پُر رَهرو باد - كه كنون بر پور شهر آشوب و نگاشته هایش اندیشه و تأمّل دارد .
و دیگرى تا كه خانم زابینه اشمیتكه دانسته باشد ، چرا كه مقالى در شناخت دستنوشتى شگفت از «الذخیرةِ» سید مرتضى دارد و من برگردانَش را به پارسى كه دوست خوبِ دانایم محمّد كاظم رحمتى ساخته ، پیشتر در مجلّه «آیینه پژوهش» دیدهام .
۱ . كتاب مناقب آل أبی طالب ، تصنیف ابن شهر آشوب سارَوى مازندرانى :
«محمّد جواد مناقبى كه نسبتاً از سایر طلّاب جوانتر و از جمال صورت و كمال معنى هر دو برخوردار بود ، دیر وارد مجلس درس شد . استاد خطاب به او فرمود : مناقب شهر آشوب كجا مىگردى ؟ !»
به نقل از : زندگى نامه و خدمات علمى و فرهنگى مرحوم سید محمّد كاظم عصّار تهرانى ، فیلسوف فقیهان و فقیه فیلسوفان ، مقاله استاد دكتر مهدى محقّق ، ص ۲۲ .
۲ . كتاب الذخیرة ، تصنیفِ سید مرتضى علم الهدى :
«صنّف المرتضى كتاباً وسمّاه الذخیرة ، فاستعاره البصروی ینسخه ، فلمّا أراد الخروج قال له المرتضى : یا أبا الحسن ، الذخیرة عندك ؟
فعاد وقال : یا سیدنا ، هذا الكتاب !
فقال له : لم عدتَ وأخرجت الكتاب ؟
فقال له : یا سیدنا ، تقول لی بمحضر من السادة الأولاد : الذخیرة عندك ! ما الذی یؤمننی مِن مطالبتهم بعد أیام ؟ ! فتبسّم المرتضى» .
به نقل از : التذكرة الحمدونیة ، ابن حمدون ، باب المُلَح والنوادر
گاهى هم زبانگردىِ برخى اسامىِ كتب و طنزبازى با آنها از دریچه دیگرى بود و رنگ و بوى متفاوتى داشت ، چرا كه شمارى از عناوین كتابها از روى نوعى ویژگىِ نامگذارى و یا از زاویه اشتهار موضوعى در میان همگنان از ناماوَرى و خَنیدنِ خاصى برخوردار مىگردید و آمیزه مزاح و شوخى بزرگان مىشد .
اینك دو مورد از این دست مزاح را در اینجا به بهانه دو فرهیخته متن پِژوه درج مىكنم :
یكى از براى دوست عزیزم جناب سید محمّد طباطبایى فرزند برومند علّامه زِدَست رفته سید عبدالعزیز طباطبایى - پیوسته راهَش پُر رَهرو باد - كه كنون بر پور شهر آشوب و نگاشته هایش اندیشه و تأمّل دارد .
و دیگرى تا كه خانم زابینه اشمیتكه دانسته باشد ، چرا كه مقالى در شناخت دستنوشتى شگفت از «الذخیرةِ» سید مرتضى دارد و من برگردانَش را به پارسى كه دوست خوبِ دانایم محمّد كاظم رحمتى ساخته ، پیشتر در مجلّه «آیینه پژوهش» دیدهام .
۱ . كتاب مناقب آل أبی طالب ، تصنیف ابن شهر آشوب سارَوى مازندرانى :
«محمّد جواد مناقبى كه نسبتاً از سایر طلّاب جوانتر و از جمال صورت و كمال معنى هر دو برخوردار بود ، دیر وارد مجلس درس شد . استاد خطاب به او فرمود : مناقب شهر آشوب كجا مىگردى ؟ !»
به نقل از : زندگى نامه و خدمات علمى و فرهنگى مرحوم سید محمّد كاظم عصّار تهرانى ، فیلسوف فقیهان و فقیه فیلسوفان ، مقاله استاد دكتر مهدى محقّق ، ص ۲۲ .
۲ . كتاب الذخیرة ، تصنیفِ سید مرتضى علم الهدى :
«صنّف المرتضى كتاباً وسمّاه الذخیرة ، فاستعاره البصروی ینسخه ، فلمّا أراد الخروج قال له المرتضى : یا أبا الحسن ، الذخیرة عندك ؟
فعاد وقال : یا سیدنا ، هذا الكتاب !
فقال له : لم عدتَ وأخرجت الكتاب ؟
فقال له : یا سیدنا ، تقول لی بمحضر من السادة الأولاد : الذخیرة عندك ! ما الذی یؤمننی مِن مطالبتهم بعد أیام ؟ ! فتبسّم المرتضى» .
به نقل از : التذكرة الحمدونیة ، ابن حمدون ، باب المُلَح والنوادر
سه شنبه ۳۰ مهر ۱۳۸۷ ساعت ۱۳:۱۵
